Sparilundur í Vaðlaskógi

TRÉ VIKUNNAR XXI

Vaðlaskógur blasir við öllum Akureyringum og þeim sem heimsækja bæinn. Fjöldi fólks heimsækir skóginn á hverju ári en samt er það svo að hann hefur verið heimsóttur mun minna en Kjarnaskógur. Vaðlaskógur er samt heimsóknarinnar virði enda hefur Skógræktarfélag Eyfirðinga séð um skóginn frá 1936. Að vísu var svæðið alveg trjálaust þegar félagið tók við landinu og því ef til vill ofmælt að segja að félagið hafi séð um „skóginn“ frá 1936. Látum það liggja á milli hluta í bili, en ljóst er, samkvæmt gögnum félagsins, að snemma var litið á svæðið sem vænlegt til útivistar.

Eftir að vatnslögn var lögð í gegnum skóginn frá Vaðlaheiðargöngum að Skógarböðunum varð aðgengi að norðurhluta skógarins betra en áður. Því þykir okkur rétt að segja nánar frá þessu svæði. Þessi pistill er í pistlaröð um skóginn en þegar hafa birst pistlar sem finna má hér, hér og hér. Nú fjöllum við um einskonar drög að trjásafni í skóginum. Gengur það undir nafninu Sparilundur.

Lerkilundurinn

Þar sem Sparilundurinn er núna var upphaflega plantað lerki árið 1951. Samkvæmt gagnagrunni skógræktarfélagsins var um 2000 plöntum af kvæminu Hakaskoja plantað á þessu svæði. Lifun var góð og því varð skógurinn mjög þéttur. Eitt af því sem reglulega þarf að gera í skógum er að grisja. Aðgengi að þessum hluta skógarins var lengi vel frekar slæmt. Að auki voru aðeins til handverkfæri til grisjunar en ekki keðjusagir eins og síðar varð. Þrátt fyrir góðan vilja og töluverða vinnu sjálfboðaliða upp úr miðri síðustu öld tókst því ekki að grisja skóginn eins mikið og best hefði verið, því dróst úr hófi að grisja lundinn nægilega vel.

Góður slóði var gerður um skóginn seint á 9. áratug síðustu aldar og þá varð öll umhirða auðveldari. Fram að því hafði verið unnið þarna eins og hægt var með góðu móti, en það hefði þurft að gera enn meira. Lerkið stóð því allt of þétt og króna var aðeins efst á trjánum. Það var því ekki fyrr en árið 1990 sem farið var í umfangsmikla vinnu við að grisja reitinn almennilega. Sennilega var grisjunin helst til hraustleg og gerði ekki ráð fyrir hinu svakalega roki sem gekk yfir landið þann 3. febrúar 1991. Þá féllu mörg tré í nýgrisjuðum lerkilundinum. Þetta var auðvitað áfall, en fátt er svo með öllu illt að ekki boði eitthvað gott. Hér var kominn mjög skjólsæll staður í skóginum með rými fyrir allskonar fágæt tré, sem best vaxa í skógarskjóli. Því má halda því fram að þarna sé að vaxa upp mjög merkur og hugþekkur trjásýningareitur, eða Arboretum eins og það er kallað í hinum stóra heimi.

Mun hér verða fjallað lítillega um þennan hluta skógarins. Seinna höldum við áfram að segja frá öðrum merkum trjám sem þarna er að finna.

Veðrið

Rétt er að geta þess að veðrið þann 3. febrúar 1991 var ekkert venjulegt veður. Áður en við segjum frá helstu tegundum í lundinum er rétt að segja frá því.

Kortið hér að neðar sýnir veðrið þennan dag kl. 15 og er úr þessari grein eftir Trausta Jónsson frá árinu 2012.

Þar segir Trausti um þetta veður: „Þennan dag varð mesta tjón sem orðið hefur á mannvirkjum í einu fárviðri hér á landi, að þávirði meir en 1 milljarður króna. Á kortinu sést næstmesta þriggja klukkustunda ris loftvogar sem vitað er um hér á landi eða 30,7 hPa á Keflavíkurflugvelli. Fárviðri var bæði af suðaustri og suðvestri/vestri.“ Frekari lýsingar á þessu veðri má finna hér. Þetta var meira en nýgrisjaður lerkilundurinn þoldi.

Skógur milli lækja

Eins og sjá má á meðfylgjandi uppdrætti Helga Þórssonar er lerkiteigurinn aðeins lítill hluti þess lands sem við köllum „milli lækja“. Full ástæða er til að fjalla nánar um það svæði og þær fjölmörgu trjátegundir sem þar er að finna. Nú þegar höfum við fjallað um hvítþininn sem þarna er en umfjöllun um aðrar tegundir kemur vonandi síðar.

Sparilundurinn

Lerkið, sem þarna vex, er núna ljómandi fallegt og veitir öllum þeim trjám, sem þarna eru, gott skjól. Þegar þetta er skrifað er það orðið tæpir 19 metrar á hæð. Gestir skógarins njóta vitanlega einnig þessa skjóls. Slóðinn sem gerður var í gegnum lundinn til að bæta umhirðu er þarna enn. Neðan við lundinn er hinn nýi hjólastígur og liggja slóðarnir saman að hluta sem skapar ákjósanlegar gönguleiðir. Tilvalið er að ganga þarna hring til að skoða lundinn.

Verður nú sagt frá helstu tegundum sem finna má í lerkirjóðrinu og gróðursettar voru í kjölfar grisjunarinnar og stormfallsins. Mest var gróðursett árið 1992.

Barrtré

Fjallaþinur (Abies lasiocarpa) er tegund frá vesturströnd Norður-Ameríku frá Alaska og Yukon í norðri (64°N) til fjallasvæða New Mexico og Arizona í suðri. Hæstu trén okkar eru 11,4 metrar á hæð en líklega munu þau ná því að verða um 20 metrar með tíð og tíma. Nokkur tré standa í jaðri teigsins, rétt við göngustíginn, hin eru í sjálfum reitnum. Þau eru öll af Skagway-kvæmi frá Alaska. Þau þekkjast á því að flest trén hafa nánast 90° greinahorn. Þau virka því frekar gisin. Tré sem hafa uppréttari eða meira hangandi greinar virka miklu þéttari.

Hvítþinur (Abies concolor). Í eða við lundinn stendur eitt tré eftir af kvæminu Rio Grande National Forest. Þekkist hann frá öðrum þintrjám á sínum löngu barrnálum. Ekki fjöllum við meira um hann í þessum pistli en bendum á umfjöllun og mynd af trénu í þessum pistli.

Síberíuþinur (Abies sibirica) Þegar skógrækt hófst á Íslandi var síberíuþinur meðal þeirra tegunda sem reyndar voru. Til eru meira en aldargömul eintök, meðal annars í Grundarreit. Svo féll hann úr tísku. Eintökin í Sparilundinum eru mjög falleg. Barrið er ljósara en á öðrum þin í reitnum, trén eru þétt og falleg og hafa náð 12 metra hæð. Það gerir hann að hæstu þintegund skógarins. Merkilegt má telja að hvítþinurinn í Grundarreit hefur náð um 14-15 metra hæð á 120 árum, þannig að nú er bara spurning um tíma hvenær þinurinn í Sparilundinum nær honum í stærð. Þó munar 90 árum á þeim.

Alaskasýprus (Cupressus nootkatensis syn. Chamaecyparis nootkatensis). Árið 1985 fór Óli Valur Hansson í trjásöfnunarleiðangur til Alaska og náði í fræ af þessari tegund. Skógræktarfélagið fékk einn bakka af plöntum. Þeim var flestum plantað norðan við lerkireitinn en tvær voru settar í potta og síðar gróðursett í Sparilundinn. Lifunin var ljómandi góð en þessar tvær, sem hlutu framhaldsuppeldi áður en þeim var plantað, eru stærstar og fallegastar. Þær eru núna 5 metra háar og standa framan við síberíuþin.

Smellið hér til að lesa allan pistilinn.