Raddir fólksins þagna ekki - hinn örlitli grenjandi minnihluti

Mikil andstaða var og er enn við frumvarp til laga um miðhálendisþjóðgarð. Því er það hin mesta furða að málinu hafi verið vísað til ríkisstjórnarinnar og að umhverfis- og auðlindaráðherra verði þar með falið að leggja fram nýtt frumvarp. Þetta lagði meirihluti umhverfis- og samgöngunefndar til og það samþykktu þingmenn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks í nefndinni. Áður höfðu þessir flokkar ekki sett fram neina fyrirvara. Eins og margítrekað hefur komið fram er kveðið á um stofnun þjóðgarðs á miðhálendinu í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar Vinstri grænna, Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. Sú ríkisstjórn sem mun taka við hlýtur að taka sjálfstæða ákvörðun í þessu máli alveg eins og hún mun taka sjálfstæðar ákvarðanir í öðrum málum. Þess vegna er það sérstakt að meiri hluti umhverfis- og samgöngunefndar hafi lagt fram skýr markmið um hvernig næsta ríkisstjórn eigi að fara með hálendisfrumvarpið. Það er tvennt sem skiptir máli í því: Hið fyrra er að það er gengið út frá því að sömu ríkisstjórnarflokkar taki við eftir næstu kosningar eða þá að verið sé að slá ryki í augu landsmanna enn og aftur og lofa því sem ekki verður staðið við. Það má ekki gleymast að í stjórnarsáttmála þessarar ríkisstjórnar stendur enn:

„Stofnaður verður þjóðgarður á miðhálendinu í samráði þverpólitískrar þingmannanefndar, umhverfis- og auðlindaráðuneytisins, sveitarfélaga, náttúruverndar- og útivistarsamtaka og annarra hagsmunaaðila.“

Þá voru engir fyrirvarar settir, hvorki hjá Sjálfstæðisflokki né Framsóknarflokki. Engir.

Það má þá ganga út frá því að stofnun hálendisþjóðgarðs verði að veruleika á næsta kjörtímabili verði þessir sömu flokkar að vera við völd. Það er ekki beint heillavænlegt miðað við það að mikil andstaða er við málið hjá meiri hluta þjóðarinnar, hinum örlitla grenjandi minni hluta.

Það hefur komið fram að lítið samráð var við hagaðila í gegnum þessa vinnu allt frá upphafi til enda. Eins og þetta mál er vaxið er verið að taka um þriðjung landsins undir þjóðgarð í ósátt við nærri öll sveitarfélög sem eiga land að fyrirhuguðum þjóðgarði. Fulltrúi Miðflokksins í hinum þverpólitíska undirbúningshópi sem átti að vera grundvöllur málsins, sagði sig frá þeirri vinnu þar sem ljóst var á þeim tímapunkti að ekki yrði tekið tillit til athugasemda hagaðila. Þá bárust fjölmargar umsagnir um málið, nærri 160 talsins, sem flestar voru gegn stofnun hálendisþjóðgarðsins. Þá hefði mátt vera ljóst á þeim tímapunkti að engin sátt væri um þetta frumvarp. Talað var um sýndarsamráð. Í mörgum umsögnum mátti sjá að talað var um að efnisatriði málsins væru óljós, ekki nægjanlega vel unnin eða beinlínis ósamrýmanleg markmiðum frumvarpsins. Dæmi um slíkt er hvort markmið frumvarpsins hafi verið að ferðamönnum á svæðinu fjölgi, já eða fækki. Það verður að vanda lagasetningu, hagsmunir allra Íslendinga eru undir, orkuauðlindir landsins og nýting þeirra til framtíðar, svo eitthvað sé nefnt.

Við þetta má bæta að fyrirséð var að mikill kostnaður hefði fylgt innleiðingu hálendisþjóðgarðsins, auk þessa myndi þetta frumvarp setja í uppnám orkunýtingarkosti, græna orkukosti og endurnýtanlega orku.

Höfum þetta í huga því þetta stendur enn:

„Landssamtök sauðfjárbænda hafa veitt umsögn um stofnun þjóðgarðs á miðhálendinu á fyrri stigum málsins. Þar hafa samtökin m.a. bent á að með stofnun þjóðgarðs á miðhálendinu sé verið að skerða verulega skipulagsvald sveitarfélaganna. Ekki hefur verið brugðist við þessum athugasemdum með fullnægjandi hætti við lokavinnslu frumvarpsins“.

Þarna má glögglega sjá að ekki var samráð við lykilaðila, í annarri umsögn frá sveitarstjórn Svalbarðsstrandarhrepps sagði:

„Sveitarstjórn Svalbarðsstrandarhrepps tekur undir þau markmið sem sett eru fram í 3. gr. frumvarpsins, þar sem meðal annars er lögð áhersla á verndun náttúru og sögu miðhálendis, aðgengi almennings bætt, rannsóknir efldar og samstarf aukið og eflt. Um leið og sveitarstjórn Svalbarðsstrandarhrepps lýsir yfir stuðningi við verndun náttúru hálendis Íslands telur sveitarstjórn óásættanlegt að skipulagsvald sveitarfélaga verði fellt niður á þjóðgarðssvæðinu og þessi vinna fari í gegnum miðlæga stofnun ríkis með takmarkaða tengingu við sveitarfélög og íbúa. Sveitarstjórn hefur efasemdir um það fyrirkomulag að einum aðila sé afhent vald til þess að taka ákvarðanir og veita starfsleyfi sem mögulega geta verið þvert gegn vilja og andstætt ákvörðunum lýðræðislega kjörinna fulltrúa sveitarfélaga. Þau markmið sem fram koma í 3. gr. frumvarpsins um stofnun miðhálendisþjóðgarðs kalla á víðtækt samráð og undirbúning á lýðræðislegum vettvangi, fjármögnunaráætlun og að fjármögnun þegar friðlýstra svæða sé tryggð. Ótímabært er að fella niður ráðstöfunarrétt sveitarfélaga og markaðar tekjur þjóðlenda innan hvers sveitarfélags. Óvissa ríkir um fjármögnun Hálendisþjóðgarðs og mikilvægt að nýting fjármuna, áherslur og stefna í uppbyggingu og framkvæmd friðlýsingar sé lengra á veg komin um leið og samráð og víðtæk sátt sé um setningu reglugerða við stofnun og rekstur Hálendisþjóðgarðs.“

Mér finnst þessi umsögn glögglega lýsa viðhorfi flestra Íslendinga. Við viljum öll vernda landið okkar, ganga vel um það og sjá til þess að vel sé farið með þá peninga sem við greiðum í formi skatta og gjalda ásamt því að kerfisvæða stjórnsýsluna sem verður þar með ógegnsæ. Að þessu sögðu má ekki gleyma rétti fólks til að fara um landið sitt. Það er ekki hægt að undirstrika þá áherslu nógu oft eða nógu mikið. Þetta segi ég vegna þess að á sama tíma og margir ferðast um hálendið þá fara allflestir þar um með vernd náttúrunnar í huga. Þetta snýst um ferðafrelsi. Margar umsagnir sem bárust fjölluðu einmitt um þetta, að eftir því sem árin líða verði lokað á ferðafrelsi almennings. Þetta er alls konar fólk, göngumenn og hestamenn, bara til að nefna einhverja.

Og þetta veit hinn örlitli grenjandi minni hluti.

Anna Kolbrún Árnadóttir er þingmaður Norðausturkjördæmis fyrir Miðflokkinn og skipar 2. sæti listans fyrir alþingiskosningarnar 25. september.