Hvað er svona merkilegt við það?

Að vera karlmaður á Íslandi í dag getur verið flókið, og þótt samfélagið hafi í mörgu tekið miklum framförum varðandi kynjajafnrétti, fylgja þessum breytingum einnig áskoranir sem margir karlar upplifa sem erfiðleika. Á undanförnum áratugum hefur áhersla á jafnrétti kynjanna aukist gríðarlega, sem er jákvætt og mikilvægt. Hins vegar hefur þetta skapað nýjar kröfur til karlmanna sem ekki allir upplifa að þeir séu tilbúnir eða hæfir til að takast á við. Hér eru nokkur atriði sem varpa ljósi á hvað sumir karlar upplifa sem erfiðleika í samfélagi nútímans.

Breytt kynhlutverk

Kynhlutverkin hafa tekið miklum breytingum undanfarna áratugi. Áður voru karlar aðallega skilgreindir út frá hefðbundnum hlutverkum, svo sem að vera fyrirvinna fjölskyldunnar og veita öryggi. Nú er litið á það sem jafnt hlutverk karla og kvenna að sjá fyrir fjölskyldunni, og karlar eru hvattir til að taka virkan þátt í uppeldi barna, heimilisverkum og öðrum fjölskyldumálum. Þetta getur verið jákvætt og leiðir til aukins jafnvægis á heimilinu, en margir karlar upplifa það samt sem kröfu um að þeir eigi að gera meira en áður, án þess að samfélagið gefi þeim nógu góðar leiðbeiningar um hvernig þetta ætti að gerast. Þeir geta líka fundið fyrir togstreitu á milli þess að uppfylla hefðbundin karlhlutverk og taka að sér nýja ábyrgð í samræmi við nútímakröfur.

Þöggun um tilfinningar

Tilfinningalegur stuðningur og sjálfsbirting hefur lengi verið áskorun fyrir marga karla. Jafnvel þó að samfélagið hafi nú opnað meira á umræðu um mikilvægi tilfinningalegs heilbrigðis og viðurkenningu tilfinninga, eru margir karlar enn að fást við gamla hugmyndafræði um að „karlmenn gráti ekki" eða „karlmenn sýni ekki veikleika". Þetta getur leitt til þess að þeir bæla tilfinningar sínar, sem getur á endanum valdið andlegum veikindum eins og þunglyndi eða kvíða. Í samfélaginu getur enn ríkt ákveðin óþolinmæði gagnvart karlmönnum sem tjá tilfinningar sínar opinskátt, sem gerir þá að hluta til ómeðvitað kleift að halda í gamlar staðalmyndir.

Óljósar væntingar

Í dag eru margir karlar óvissir um hvaða væntingar séu raunverulega gerðar til þeirra. Samfélagið sendir oft misvísandi skilaboð. Sumir karlmenn upplifa þrýsting um að vera bæði harðir og sterkir, en á sama tíma blíðir og tilfinningalega til staðar. Þetta getur valdið streitu og erfiðleikum með að skilgreina eigið sjálf í samfélagi sem krefst oft andstæðra eiginleika. Einnig er tilhneiging til að líta svo á að karlar eigi ekki að tala um vandamál sín, sérstaklega ef þau snúa að hlutum eins og föðurhlutverki, vinnu eða andlegri heilsu. Þessi óskýrleiki getur gert mörgum erfitt að finna jafnvægi á milli hlutverkanna sem samfélagið virðist krefjast af þeim.

Jafnréttisbaráttan

Jafnréttisbaráttan er mikilvægur hluti af nútímasamfélagi, en sumir karlar upplifa að hún hafi stundum verið notuð á óheppilegan hátt til að útmála þá sem „andstæðinga“. Þótt það sé sannarlega mikilvægt að afhjúpa ójafnrétti sem karlar hafa valdið konum, getur verið að sumir karlar upplifi sig óeðlilega ábyrga fyrir þjáningu sem þeir bera ekki ábyrgð á persónulega. Þessi tilfinning um að vera álitnir vandamálið getur gert það erfiðara fyrir suma karla að taka virkan þátt í umræðu um jafnrétti eða finna stuðning í eigin erfiðleikum.

Andleg heilsa karla

Andleg heilsa karlmanna hefur í auknum mæli verið viðfangsefni samfélagsins, en enn má sjá að þeir sækja síður í hjálp en konur þegar kemur að andlegri líðan. Þetta getur stafað af ríkjandi staðalmyndum um karlmennsku, þar sem veikleiki er talinn óæskilegur. Sjálfsvíg eru talsvert algengari meðal karlmanna, bæði á Íslandi og annars staðar, og oft er erfitt fyrir þá að leita sér aðstoðar fyrr en vandinn er orðinn mjög alvarlegur.

Nýjar kröfur í vinnuumhverfinu

Vinnumarkaðurinn hefur einnig breyst á þann hátt að kröfur til allra starfsmanna hafa aukist, ekki síst karlmanna sem áður höfðu fastmótaða stöðu í hefðbundnum störfum. Þeir þurfa nú að laga sig að breytingum í tækni og vinnuumhverfi þar sem jafnrétti og fjölbreytni eru sett í fyrirrúm. Þessar kröfur geta reynst mörgum þungbærar þar sem þeir upplifa að þeirra hæfni eða menntun sé ekki alltaf viðurkennd eða metin eins og áður var.

Niðurstaða

Að vera karlmaður á Íslandi í dag krefst aðlögunarhæfni, tilfinningagreindar og getu til að uppfylla breyttar kröfur samfélagsins. Þó að karlmenn hafi enn ákveðnar forréttindastöður, upplifa margir áskoranir vegna skorts á skýrum skilaboðum um hvað samfélagið ætlast til af þeim. Að eiga í opinni umræðu um þessar áskoranir og tryggja karlmönnum pláss til að tjá tilfinningar sínar er mikilvægt til að stuðla að heilbrigðu jafnréttissamfélagi.

Játning í lokin

Jæja, þetta var nú bara býsna góð lesning og að mörgu leyti í anda þess sem ég var að hugsa þegar ég hugðist skrifa pistil um karlmennskuna. Akkúrat. Ég ákvað að prófa að biðja gervigreindina um að skrifa pistilinn og viti menn, þetta er merkilega satt og rétt, nokkuð djúpt á köflum og yfirleitt vel orðað. Sumsé, þessi pistill er 98,7% gervigreind, sem þýðir að ég get farið að pakka saman og Aðalsteinn Öfgar á ekkert erindi við okkur lengur. Hið mannlega mun víkja fyrir maskínum. Eða hvað?

Stefán Þór Sæmundsson er íslenskukennari og skáld og hæfilega lítið hrifinn af gervigreind en þykist þó skilja að tækninni getur fylgt ákveðin hagræðing