Lífsvenjur og bláu svæðin

HEILSUEFLING – V

Eflaust hafa margir komið sér upp ákveðnum lífsreglum í lífinu, meðvitað eða ómeðvitað. Þessar reglur hafa haldið sér í gegnum ár og áratugi meðan aðrar hafa stoppað stutt við og lognast út af. Í byrjun árs er ágætis tími til að fara yfir helstu lífsreglur, festa góðar reglur enn betur í sessi en ýta öðrum út sem hafa lítinn sem engan tilgang eins og reykingar eða kyrrsetu lífstíll.

Margir hafa séð þætti Helgu Arnardóttur, Lifum lengur, sem fjallar um bláu svæðin (Blue Zones). Bláu svæðin eru Loma Linda í Kanada, Nicoya Peninsula í Kosta Ríka, Sardinía á Ítalíu, Ikaria við strendur Grikklands og á eyjunni Okinawa við Japan. Þessum svæðum er það sameiginlegt að á þeim býr fólk við meira langlífi en gengur og gerist á öðrum stöðum í heiminum en margir íbúar á svæðunum verða yfir 100 ára gamlir. Sérfræðingar og almenningur hafa því velt fyrir sér eftirfarandi spurningu: Hver getur verið lykillinn að langlífi?

Til að svara þessari spurningu er rétt að athuga hvað er sameiginlegt með fólki sem býr á bláu svæðunum. Við athugun kemur í ljós að það eru sérstaklega sex lífsstílseinkenni sem eru þessum svæðum sameiginleg og virðast stuðla að langlífi íbúanna á svæðunum. Þessi atriði eru:

• Fjölskyldan er sett í fyrsta sæti
• Lítið er um reykingar meðal íbúa
• Meirihluti matar sem er neyttur er fenginn úr plönturíkinu
• Stöðug dagleg hreyfing er óaðskiljanlegur hluti af daglegu lífi
• Almenn félagsleg þátttaka fólks í samfélaginu er mikil
• Belgjurtir eru mikið notaðar í matargerð

Það er ekkert eitt atriði sem hentar öllum varðandi mataræðið. Leyndarmálið er að borða úrval af fersku og litríku fæði sem unnið er úr plönturíkinu eins og ávexti, grænmeti, baunir og fleira. Hópar sem lifa að mestu á plöntufæði eru heilbrigðastir og lifa einna lengst. Íbúar á bláu svæðunum verja miklum tíma undir beru lofti. Þeir ganga og njóta fersks lofts og birtu allan daginn. Hreyfing er mjög áberandi á bláu svæðunum þar sem íbúar hreyfa sig mikið utandyra. Hreyfingin er þeim eins náttúruleg og borða eða sofa. Það sama á við um svefninn. Þau leggja mikla áherslu á að fá góðan svefn og taka jafnvel miðdegislúr.

Fólk sem býr á þessum svæðum er meðvitað um ákveðinn tilgang með lífinu. Þau læra frá unga aldri að setja sér markmið, sýna ákveðni og temja sér þakklæti. Öll bláu svæðin hafa sterkar samfélagslegar fjölskylduhefðir sem eru leiðandi í gegnum allt þeirra líf. Góð vináttu- og fjölskyldusambönd hafa góð áhrif á heilsu þeirra og hamingju. Þetta er einn sá þáttur sem þau setja í forgang. Á bláu svæðunum er borin virðing fyrir þeim sem eldri eru. Þau taka þátt í samfélaginu og hafa hlutverk sem skipta máli þar sem reynsla þeirra miðlast til yngri kynslóða. Ákveðið viðhorf er ríkjandi á svæðunum og má nefna seiglu, jafnaðargeð, þolinmæði og kímni.

Það er bæði æskilegt og hollt að velta þessum þáttum fyrir sér í því umhverfi sem við búum við í dag, mynda okkur skoðun um lífsstíl sem æskilegt væri að fylgja eftir eða styrkja þann lífsstíl enn frekar sem við þegar búum við og erum sátt við. Ef til vill inniheldur þinn lífsstíll eitthvað af þessum atriðum. Ef svo er þá getur verið gott að festa hann enn betur í sessi samhliða því að finna ákveðinn tilgang með tilveru þinni. Hugmynd okkar með heilsueflingu eldri aldurshópa sem og þeirra sem yngri eru er að styrkja enn frekar jákvæðan heilsutengdan lífsstíl, efla sjálfbærni hvers og eins og hvetja alla til frekari dáða.

Janus Guðlaugsson er PhD-íþrótta- og heilsufræðingur