„Vinkilkrókur“ við Blönduós – stytting hringvegar

Það vekur athygli mína að í nýrri samgönguáætlun sem nú liggur fyrir í samráðsgátt og allir hafa kost á að koma fram með umsagnir, til og með 31. júlí, er ekki minnst á Húnavallaleið. Það er stytting þjóðvegar 1 við Blönduós.

Það er margt sem mælir með gerð nýs vegar.

Styttingar á þjóðvegi 1, Akureyri – Reykjavík

Um langt skeið hefur helst verið litið til þriggja kosta í tengslum við mögulegar styttingar á þjóðveginum á milli Akureyrar og Reykjavíkur. Mesta vegstyttingin fengist með lagningu Húnavallaleiðar, þar sem hægt er að stytta leiðina um 14 km með lagningu 17 km vegar. Hinir tveir kostirnir eru annars vegar lagning Sundabrautar sem myndi stytta leiðina um 6-10 km og aðrir 5-6 km í styttingu yrðu um svokallaða Vindheimaleið í Skagafirði eða allt að 30 km.

Hér er rétt að geta þess að Húnavallaleið er talin með arðsömustu vegaframkvæmdum sem hægt er að fara í á Íslandi í dag og talin borga sig upp á örfáum árum.

Guðsmaðurinn og Þjóðólfur árið 1891

Umræða um styttingar vegleiða á því svæði sem hér er til umræðu eru ekki nýjar af nálinni.

Séra Stefán M. Jónsson á Auðkúlu skrifar grein sem birtist í Þjóðólfi 29.maí 1891. Já, fyrir rúmlega 130 árum síðan undir heitinu Ný aðalpóstleið í Húnavatnssýslu. Áhugaverð grein þar sem ítarlega er farið yfir það málefni sem hér er til umræðu. Guðsmaðurinn skrifar greinina eftir nýafstaðinn fund sýslunefndar Húnvetninga. Í greininni lýsir Stefán í löngu máli sinni afstöðu til málsins og skrifar m.a:

„Af því jeg var er svona mikið barn í vegfræðinni, gat jeg ekki fylgst með meðnefndarmönnum mínum í sýslunefndinni, nje gefið atkvæði mitt með hinum afarstóra vinkilkrók aðalpóstleiðarinnar út á Blönduós og fram allan Langadal …“

Hér er rétt að geta að þegar talað var um aðalpóstleið á þessum árum er það sambærilegt þegar við tölum um þjóðveginn í dag. Þannig að efasemdir um núverandi leið hafa lengi verið til staðar.

Umferðaröryggissjónarmið

Í greinargerð Vegagerðarinnar sem umferðarsérfræðingar hennar unnu og sendu umhverfisráðherra vorið 2011 kom meðal annars eftirfarandi fram:

„Þar ber fyrst að telja að styttingin ein og sér mun leiða til færri óhappa og slysa en á núverandi vegi. Er áætlað, miðað við óbreytta slysatíðni, að styttingin fækki óhöppum og slysum um ca. 150 á 20 ára tímabili. Auk þessa er gert ráð fyrir að hinn nýi vegur verði með lægri slysatíðni en núverandi leið sem byggist á því að vegurinn verður með minni langhalla, víðari beygjur, færri gatnamót, betri sjónlengdir og í heild með betri samfellu í veglínunni sem að öllu samanlögðu leiðir til lægri slysatíðni. Fækkun slysa og óhappa áætluð um 220.“

Sérfræðingarnir reikna sem sagt með að óhöppum og slysum fækki með tilkomu Húnavallaleiðar um ellefu að meðaltali á ári í sínum útreikningum fyrir rúmum áratug síðan.

Í nýrri samgönguáætlun sem nú liggur fyrir er mikil áhersla á umferðaröryggi, það er reyndar lykilviðfangsefni nýrrar áætlunar. Það hefur náðst mikill árangur á Íslandi í að efla umferðaröryggi og fækka slysum á undanförnum áratugum.

Vegalög og umferðaröryggi

Í vegalögum sem samþykkt voru á alþingi 2007 kemur fram í annarri málsgrein 28. greinar:

„Ákveða skal legu þjóðvega í skipulagi að fenginni tillögu Vegagerðarinnar að höfðu samráði Vegagerðarinnar og skipulagsyfirvalda. Fallist sveitarfélag ekki á tillögu Vegagerðarinnar skal það rökstyðja það sérstaklega. Þó er sveitarfélagi óheimilt að víkja frá tillögu Vegagerðarinnar ef það leiðir til minna umferðaröryggis en tillagan felur í sér“.

Þetta hlýtur að teljast kristaltært: „Þó er sveitarfélagi óheimilt að víkja frá tillögu Vegagerðarinnar ef það leiðir til minna umferðaröryggis en tillagan felur í sér“.

Inngrip þáverandi innanríkisráðherra

Innanríkisráðherra þess tíma Ögmundur Jónasson fyrirskipaði Vegagerðinni að afturkalla tillögu stofnunarinnar um nýtt vegstæði vegar sem gekk undir heitinu Húnavallaleið, með bréfi ráðherra dagsett 13.apríl 2012, án þess að fyrir liggi rökstuðningur sveitarfélagsins af hverju eigi að gera það. Það er gert á þeirri forsendu að Vegagerðin megi ekki fara út fyrir það sem gert er ráð fyrir í samgönguáætlun. Vegagerðin hlýðir þessu og dregur tillögur sínar til baka enda erfitt fyrir Vegagerðina að standa í stríði við yfirmann sinn.

Húnavallaleið og ný samgönguáætlun

Ráðherra þess tíma hafði að engu sjónarmið sem snúa að umferðaröryggissjónarmiðum, þjóðhagslegrar arðsemi styttingarinnar eða umhverfisþátta. Það var sorgleg stjórnsýsla, þar sem hart var gengið gegn hagsmunum heildarinnar.

Það hlýtur því að vera forgangsmál að koma Húnavallaleið í nýja samgönguáætlun.

Njáll Trausti Friðbertsson er alþingismaður og oddviti Sjálfstæðisflokksins í Norðausturkjördæmi