Ævisögur sem eiga mikið erindi í dag

AF BÓKUM – 11

Starfsfólk Amtsbókasafnsins á Akureyri segir lesendum Akureyri.net alla þriðjudaga frá bók eða bókum. Uppátækið vekur vonandi athygli á bókakosti safnsins, þar sem af nógu er að taka, og glæðir áhuga sem flestra á bóklestri.

Í dag skrifar Hólmkell Hreinsson_ _ _

Í þetta sinn langar mig að mæla með tveimur ævisögum. Það eru bækurnar Elfríð eftir Helgu Erlu Erlendsdóttur og Veistu, ef þú vin átt, minningar Aðalheiðar Hólm Spans eftir Þorvald Kristinsson.

Báðar fjalla þær um konur sem yfirgáfu heimaland sitt og tókust á við þær áskoranir sem því fylgir. 

Elfríð kom til Íslands frá Þýskalandi eftir stríð, árið 1949 ásamt mörgum stallsystrum sem komu sem landbúnaðarverkakonur eftir hörmungar heimsstyrjaldarinnar. Leið hennar lá ekki beint í borgarysinn en hún fór sem vinnukona á Siglunes við Siglufjörð þar sem hún kynntist Erlendi Magnússyni sem síðar varð eiginmaður hennar. Þau bjuggu fyrst á Siglunesi en síðar voru þau vitaverðir á Dalatanga. Saga Elfríðar er sérstaklega áhugaverð þar sem hún sér Ísland og Íslendinga um miðja síðustu öld með augum gestsins; furðar sig á ýmsu í okkar háttum en dáist jafnframt að öðru. Hún nýtir sér þekkingu sína og reynslu frá æskustöðvunum og prófar ýmislegt t.d. í ræktun sem þykir í besta falli sérkennilegt. Einnig eru lýsingar hennar á ævi sinni og æsku í Þýskalandi mjög góð lesning, sem og hvaða áhrif nasisminn og stríðið hafði á venjulega Þjóðverja.

Saga Aðalheiðar Hólm Spans gerist á sama tíma og Elfríðar. Hún er fædd á Eysteinseyri við Tálknafjörð og fór sem unglingur að vinna fyrir sér á Landspítalanum í Reykjavík. Átján ára gömul stofnaði hún ásamt starfssystrum sínum „Starfsstúlknafélagið Sókn“ og er sérkennilegt að lesa um það þegar réttindalausar konur í lægstu þrepum samfélagsins voru á laun að ráða ráðum sínum og berjast fyrir bættum hag. Meðan Aðalheiður bjó á Íslandi var hún ávallt í fararbroddi þeirra sem voru að berjast fyrir réttindum þeirra sem minnst höfðu og lægst voru settir. Árið 1946 flutti hún svo til Hollands með þarlendum eiginmanni sínum sem hún hafði kynnst á stríðsárunum í Reykjavík og bjó þar til æviloka. Þar beið hennar það hlutskipti að vera útlendingur, aðkomumanneskja og berjast fyrir tilverurétti sínum sem fullgildur þess samfélags sem hún kaus að búa í. Þrátt fyrir að vera baráttusaga og átakasaga er hún full af hlýju og mennsku og listilega vel skrifuð af Þorvaldi Kristinssyni.

Ekki einasta eru bækurnar frábær lesning en ég tel líka að þær eigi mikið erindi við okkur í dag þegar að okkur sækir ótti við útlendinga og andúð í þeirra garð. Þá er gott að sjá heiminn frá sjónarhóli þeirra sem koma að utan.